Bu içeriğimizde size çelik ve çelik çeşitleri ile ilgili bilmeniz gerekenleri çeşitli alt başlıklar ile kısa ve sade bir şekilde derledik.
Çelik Nedir?
Çelik, kullanım alanlarına göre farklı formülasyonlarda elde edilse de genel olarak, %2’den az karbon ve %1’den az manganez ve iz miktarda silikon, fosfor, kükürt ve oksijen içeren bir demir ve karbon alaşımıdır.
Çelik Çeşitleri Nelerdir?
Çelik çeşitlerini kompozisyon ve üretim metotlarına göre alt başlıklar halinde inceleyebiliriz.
Kompozisyon Çeşitlerine göre Çelikler
Çelik çeşitlerini alt başlıklar halinde incelersek, kompozisyon çeşitlerine göre çelikleri aşağıdaki alt başlıklar halinde inceleyebiliriz.
Karbonlu Çelikler
- Düşük karbonlu (C<%0.25)
- Orta karbonlu (%0.25<C<%0.55)
- Yüksek karbonlu (%0.55<C)
Alaşımlı Çelikler
- Düşük alaşımlı (<%5)
- Yüksek alaşımlı (>%5)
İçerdikleri Alaşım Elementlerine Göre Çelikler
- Manganlı çelikler
- Krom nikelli çelikler
- Paslanmaz çelikler
Üretim Metotlarına Göre Çelikler
Üretim metotlarına göre çelikler de sıcak haddelenmiş çelikler, soğuk haddelenmiş çelikler, üretim esnasında kullanılan yönteme göre çelikler, oksijen giderme yöntemine göre çelikler olmak üzere 4 farklı başlığa ayırabiliriz.
Sıcak Haddelenmiş Çelikler
900-1000 derece arasında yüksek sıcaklıklarda preslenmiş çeliklerdir.
Soğuk Haddelenmiş (Çekilmiş) Çelikler
Soğuk haddelenmiş çelik, sıcak haddelenmiş çeliğin ileri işlemlerden geçirilmiş halidir.
Üretim Esnasında Kullanılan Yönteme Göre Çelikler
- Siemens-Martin çeliği
- Oksijen konverter çeliği
- Pota çeliği
Oksijen Giderme Yöntemine Göre Çelikler
- Kaynar çelik
- Durgun çelik
- Yarı durgun çelik
Çelik Hangi Alanlarda Kullanılır?
Dünyanın en önemli mühendislik ve inşaat malzemesi olan çelik, hayatın her alanında kullanılmaktadır. Çok sayıda çelik çeşitleri, inşaat malzemesi olarak, otomotiv sektöründe, askeriyede ve makine endüstrisinde kullanılmaktadır.
İnşaat Malzemesi Olarak Çelik
Farklı yapı malzemelerine göre dayanımı en yüksek olan çelik, betona göre 7 kat dayanıklı iken, ahşaba göre 10 kat daha dayanıklıdır.
İnşaat sektöründe kullanılan çelik malzemeler:
- Betonarme çeliği
- Profil çelikleri
- Çelik gergi telleri ve kabloları
- Diğer Çelik Malzemeler
Betonarme çeliği, yuvarlık kesitli çelik çubuklardır ve betonarme yapılarda çekme ve kesme gerilmelerini karşılamak amacıyla kullanılmaktadır.
Farklı biçimlerde bulunan profil çelikler ise, içi boş ya da dolu olmasıyla değişik amaçlarla kullanılmaktadır.
Çelik gergi telleri ve kablolar ise ön gerilmeli betonarme yapılarda, geçmişin ve günümüzün vazgeçilmezi olan asma köprülerde kullanılmaktadırlar.
Galvanize sac levhalar, çelik sac profiller, galvanize çelik borular ve çelik lifler de inşaat sektöründe kullanılan diğer çelik malzemelerdir.
Çelik Çatılar
Çatı yapımında ucuz, dayanıklı ve esnek olması gibi birçok sebeple çelik materyaller tercih edilmektedir. Çelik çatı yapımında galvanizli, galvalume ve ayrışma çelik çeşitleri kullanılmaktadır. Galvanizli çelikte, iç çelik tabakasını korozyondan korumak için çinko tabakası bulunmaktadır. Galvalume çelikte ise aynı amaçla alüminyum ve çinko kombinasyonlu tabaka kullanılmaktadır. Çelik çatıda temel amaç, çatı yapısını kar, yağmur, dolu gibi çevresel etkenlerden korumaktır.
Otomotiv Sektöründe Kullanılan Çelik
Otomotiv sektöründe çelik, farklı işlemlerle işlenebilmesi, deformasyona dayanıklı olması ve maliyetinin uygun olması sebeplerinden dolayı oldukça önemlidir. Bu sektörde daha çok çeşitli araç ve motor parçalarının üretiminde çelik kullanılmaktadır. Paslanmaz çelik, galvanizli çelik, yüksek veya düşük karbonlu çelik çeşitleri; burçlar, yataklar, egzoz boruları, radyatörler, araba çerçeveleri, şasi, tekerlek jantları gibi yerlerin yapısında bulunmaktadır.
Askeri Endüstride Çelik
Güvenlik ve savunma bakımından askeri alanda öneme sahip olan çelik, zırhlı araçlar ve tanklar başta olmak üzere her konuda kullanılmaktadır. Balistik koruma hedeflenen gruplarda zırh çelikleri kullanılmaktadır. Sivil balistik korumada VIP arabaları, para taşıma ve kapı koruma; polis balistik korumada yelek/miğfer ve zırhlı araçlarda; askeri balistik korumada vücut koruma, araç koruma ve gemi korumasında kullanılmaktadır. Zırh çeliklerinin formülasyonu uluslararası standartlarca belirlenmiştir.
Makine Endüstrisinde Çelik
Çeşitli makinelerin ve makine parçalarının üretiminde istenilen amaca göre farklı özelliklere sahip çelikler tercih edilmektedir. Bu alanda en çok kullanılan çelik türü genellikle %1,7’den az karbon içeren demir veya demir-karbon bileşeni olan çeliktir.
Diğer Alanlarda Kullanılan Çelik
Çelik, çoğu endüstri dalında direkt olarak kullanılmasa da indirekt olarak kullanılmaktadır. Örneğin kozmetik, kimya, gıda, içecek, müzik, petrol, tekstil vb. endüstrilerde farklı amaçlarla kullanılmaktadır. Bu endüstrilerin faaliyetlerinin gerçekleştirebilmesi için gereken yapının tasarlanmasında, hammaddelerin depolanmasında, işlenen ürünlerin borularla ya da konveyörlerle taşınmasında, işlenmesinde, paketlenmesinde çelikten üretilmiş veya çelik parçalar içeren makineler ya da çelik yapılar kullanılmaktadır.
